Choroba Taya-Sachsa

Gangliozydoza GM2 lub choroba Tay-Sachsa jest jedną z najlepiej poznanych chorób autosomalnych recesywnych i należy do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Choroba ta charakteryzuje się nagromadzeniem gangliozydów GM2 (rodzaj lipidów) z powodu niedoboru enzymu lizosomalnego heksozaminidazy-A.

Choroba Tay-Sachsa jest spowodowana patogennymi wariantami w genie HEXA, który koduje heksozaminidazę-A. W zależności od tego, jak wariant wpływa na enzym i resztkową aktywność enzymu, objawy mogą być bardziej lub mniej nasilone. Defekty w heksozaminidazie-A powodują, że gangliozydy typu GM2, które są ważnymi cząsteczkami w błonach neuronów i są niezbędne dla rozwoju i funkcji neuronów, nie są prawidłowo degradowane w lizosomach i gromadzą się do poziomu, który jest toksyczny i ostatecznie wywołuje chorobę.

Częstość występowania gangliozydozy wynosi 1 na 3 900 urodzeń wśród Żydów aszkenazyjskich i 1 na 1 000 000 urodzeń w populacji ogólnej. Chociaż częstość występowania choroby jest bardzo niska, szacuje się, że jedna na 250 osób jest nosicielem wariantu związanego z chorobą Tay-Sachsa.

Opisano trzy warianty w zależności od wieku wystąpienia choroby:

• Postać o wczesnym początku lub niemowlęca (aktywność enzymów 0-5%) jest najcięższa i ma jako główne objawy zwyrodnienie istoty szarej rozpoczynające się między 3 a 6 miesiącem życia z osłabieniem mięśni, drażliwością i zwiększoną wrażliwością na bodźce sensoryczne, takie jak bodźce słuchowe. Pojawienie się wiśniowo-czerwonej plamy w plamce oka może świadczyć o chorobie.
• W postaci młodzieńczej (aktywność enzymatyczna 10-15%) początek choroby przypada na okres między 2 a 6 rokiem życia, z ataksją, zaburzeniami zachowania i postępującą utratą zdolności intelektualnych, które ostatecznie zagrażają przeżyciu pacjentów.
• Przewlekła postać u dorosłych (aktywność enzymów 10-15%) może rozpocząć się około 10 roku życia, chociaż zaburzenie często nie jest diagnozowane aż do wieku dorosłego. Objawia się osłabieniem mięśni w kończynach dolnych, zanikiem mięśni, brakiem koordynacji, drżeniem, dystonią oraz objawami psychiatrycznymi z upośledzeniem funkcji poznawczych.

Nie ma skutecznego leczenia choroby Tay-Sachsa; w celu złagodzenia objawów stosuje się leki, takie jak leki przeciwpadaczkowe. Obecnie opracowuje się wiele strategii leczenia choroby, w tym enzymatyczną terapię zastępczą, terapię chaperonową, terapię redukującą ilość substratów, terapię genową oraz terapię zastępującą macierzyste komórki krwiotwórcze.