Pierwotna hiperoksaluria typu 1 (PH1)

Hiperoksaluria pierwotna (PH) należy do grupy zaburzeń metabolicznych charakteryzujących się gromadzeniem szczawianów w nerkach i innych tkankach. Jest ona spowodowana zmianami głównie w trzech genach, które definiują trzy typy hiperoksalurii pierwotnej znane jako PH1, PH2 i PH3.

Najczęstszym i najcięższym typem hiperoksalurii jest PH1, która jest spowodowana mutacjami w genie AGXT. Częstość występowania PH1 wynosi mniej niż 3 przypadki na milion mieszkańców, przy czym częstość występowania jest większa w krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.

Istnieje znaczna heterogenność objawów i początku PH1. Niemowlęca postać choroby ujawnia się w pierwszych miesiącach życia i powoduje opóźnienie wzrostu, odkładanie się kryształów szczawianu wapnia w nerkach i/lub kamicy nerkowej i moczowej. Istnieje druga, mniej ciężka postać, która pojawia się w dzieciństwie i okresie dojrzewania i powoduje nawracającą kamicę nerek i dróg moczowych.

Niekiedy dopiero w wieku dorosłym pojawiają się objawy. Sporadycznie lub nawracają u chorych gromadzą się szczawianowe kamienie nerkowe, które w niektórych przypadkach mogą prowadzić do niewydolności nerek ze względu na niedrożność, jaką powodują w nerkach. Jeśli poziom szczawianów osiągnie bardzo wysoki poziom we krwi, może to mieć wpływ na inne narządy, prowadząc na przykład do zaburzeń pracy serca i zwiększonego ryzyka złamań kości.

W celu utrzymania funkcji nerek niezbędne jest wczesne i intensywne leczenie, które polega na minimalizacji złogów szczawianu wapnia. Stosuje się obfitą diurezę, podawanie witaminy B6 (pirydoksyny) oraz leczenie inhibitorami krystalizacji szczawianu wapnia (cytrynian, pirofosforan, magnez). W przypadku progresji pacjentów do niewydolności nerek rozważa się opcję przeszczepienia nerki i wątroby.

Lumasiran jest lekiem opartym na interferencji RNA (RNAi), który został zatwierdzony w 2020 roku zarówno przez EMA (European Medicines Agency), jak i FDA (US Food and Drug Administration) do specyficznego leczenia PH1 ze względu na jego zdolność do zmniejszania produkcji szczawianów. Jego skuteczność w zachowaniu długoterminowej funkcji nerek jest nadal przedmiotem badań.