Rodzinna polipowatość gruczolakowata

Rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP) jest patologią charakteryzującą się pojawieniem się w drugiej dekadzie życia setek lub tysięcy polipów gruczolakowatych w okolicy odbytnicy i okrężnicy, które nieleczone mogą prowadzić do raka jelita grubego (CRC).

Klasyczny FAP jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący i wynika z kopii patogennego wariantu w genie APC. W niektórych przypadkach może być spowodowany zmianami w innym genie, zwanym MUTYH, powodując recesywnie przekazywaną polipowatość, która charakteryzuje się nieznacznie zwiększonym ryzykiem rozwoju CRC oraz obecnością polipów/ gruczolaków w górnym i dolnym odcinku przewodu pokarmowego.

Częstość występowania FAP wynosi 1 przypadek na 8300 osób, dotyczy w równym stopniu obu płci i stanowi mniej niż 1% przypadków CRC. Częstość występowania w Unii Europejskiej szacuje się na 1 przypadek na 11 300-37 600 mieszkańców.

Większość chorych przez lata pozostaje bezobjawowa, aż do momentu, gdy gruczolaki są duże i liczne, powodując krwawienie z odbytu, a nawet niedokrwistość. Rak zaczyna się rozwijać zwykle po 15-20 latach od pojawienia się polipów. Niespecyficzne objawy to zaparcia lub biegunki, bóle brzucha, wyczuwalne palpacyjnie masy brzuszne i utrata masy ciała. W FAP mogą wystąpić pewne objawy pozajelitowe: kostniaki lub łagodne nowotwory, anomalie stomatologiczne, wrodzony przerost nabłonka barwnikowego siatkówki, guzy desmoidalne lub łagodne nowotwory w tkankach łącznych oraz nowotwory pozajelitowe.

Istnieje mniej agresywny wariant, attenuated FAP, który charakteryzuje się mniejszą liczbą półczyn (zwykle od 10 do 100), występowaniem gruczolakoacute;w w późniejszym wieku oraz mniejszym ryzykiem wystąpienia nowotworu.

Głównymi celami postępowania w FAP są profilaktyka CRC i dobra jakość życia. Pacjenci z klasycznym FAP związanym z PCa mają prawie 100% ryzyko rozwoju CRC, chociaż ryzyko to ulega znacznemu zmniejszeniu, gdy wchodzą w program badań przesiewowych i są leczeni. Dlatego profilaktyczne operacje jelita grubego wykonuje się zwykle w młodym wieku, a po nich przez całe życie prowadzi się obserwację z okresowymi endoskopiami. Rewizje są konieczne w miarę powstawania i wzrostu gruczolaków w zachowanej odbytnicy lub worku krętym.

Obecne środki nadzoru ryzyka CRC u pacjentów z FAP związanym z MUTYH obejmują wysokiej jakości kolonoskopię co 1-2 lata, rozpoczynając nie później niż w wieku 25-30 lat.