Ziekte van Niemann-Pick type A

De ziekte van Niemann-Pick type A (NPD-A) is een ernstige ziekte met een autosomaal recessief overervingspatroon en is zeer zeldzaam. De prevalentie is minder dan 1 geval per 1.000.000 mensen. NPD-A resulteert in een ophoping van bepaalde lipiden in lysosomen als gevolg van defecten in het SMPD1-gen.

Niemann-Pick ziekte type A en type B (minder ernstig) worden veroorzaakt door pathogene varianten in het SMPD1-gen dat het lysosomale enzym sfingomyeline-fosfodiësterase 1 of zuur sfingomyelinase (ASM) produceert. Dit enzym is essentieel voor de afbraak van sfingomyeline tot ceramide en bepaalde mutaties in dit gen kunnen de activiteit van het enzym verminderen, wat leidt tot ceramideophoping in lysosomen. Sommige cellen met ophopingen van sfingomyeline worden groter, vooral in de lever, milt, longen en hersenen, waar ze weefselschade en ontstekingen veroorzaken.

NPD wordt ingedeeld in vier subtypen:

• NPD type A is het ernstigst en resulteert in een zeer lage sfingomyelinase activiteit. Het treft jongere kinderen en veroorzaakt neurologische stoornissen en groeistoornissen. Patiënten presenteren zich met hepatosplenomegalie (vergrote lever en milt), terugkerende longinfecties en trombocytopenie of een verlaagd aantal bloedplaatjes. Typische neurologische symptomen van de vroege Niemann-Pick ziekte zijn verticale supranucleaire blikverlamming, ataxie of verlies van spiercoördinatie, onduidelijke spraak, moeite met slikken en onwillekeurige spiercontracties.
• NPD type B is minder ernstig en kan leiden tot hepatosplenomegalie, trombocytopenie en interstitiële longziekte. De neurologische betrokkenheid is minimaal.
• NPD type C heeft een heterogene klinische presentatie en omvat systemische, neurologische en psychiatrische betrokkenheid. Het manifesteert zich meestal op volwassen leeftijd, maar kan ook eerder optreden. In tegenstelling tot NPD-A en NPD-B wordt het veroorzaakt door pathogene varianten in het NPC1-gen.
• NPD type E komt het minst voor en ontwikkelt zich bij volwassenen.

Er bestaat geen genezing voor NPD-A en de meeste van deze kinderen overleven het derde levensjaar niet. De behandeling van deze patiënten is gericht op symptoombestrijding.