Primaire hyperoxalurie type 1 (PH1)

Primaire hyperoxalurie (PH) behoort tot een groep stofwisselingsziekten die worden gekenmerkt door de ophoping van oxalaat in de nieren en andere weefsels. Het wordt veroorzaakt door veranderingen in hoofdzakelijk drie genen die de drie typen primaire hyperoxalurie definiëren, bekend als PH1, PH2 en PH3.

De meest voorkomende en ernstige vorm van hyperoxalurie is PH1, die wordt veroorzaakt door mutaties in het AGXT-gen. De prevalentie van PH1 is minder dan 3 gevallen per miljoen inwoners, met een hogere incidentie in landen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

Er bestaat een aanzienlijke heterogeniteit in de symptomen en het begin van PH1. De infantiele vorm van de ziekte manifesteert zich in de eerste levensmaanden en veroorzaakt groeiachterstand, ophoping van calciumoxalaatkristallen in de nieren en/of nier- en urinewegstenen. Er is een tweede, minder ernstige vorm, die in de kindertijd en adolescentie optreedt, en recidiverende nier- en urinewegstenen veroorzaakt.

Soms treden de symptomen pas op volwassen leeftijd op. Af en toe of herhaaldelijk stapelen patiënten oxalaatnierstenen op, die in sommige gevallen tot nierfalen kunnen leiden door de obstructie die ze in de nieren veroorzaken. Als het oxalaatgehalte in het bloed zeer hoog wordt, kunnen andere organen worden aangetast, wat bijvoorbeeld kan leiden tot hartafwijkingen en een verhoogd risico op botbreuken.

Een vroege en intensieve behandeling is essentieel voor het behoud van de nierfunctie, waarbij calciumoxalaatafzettingen tot een minimum worden beperkt. Overvloedige diurese, toediening van vitamine B6 (pyridoxine) en behandeling met calciumoxalaatkristallisatieremmers (citraat, pyrofosfaat en magnesium) worden toegepast. Wanneer patiënten vorderen tot nierfalen, wordt de optie van nier- en levertransplantatie overwogen.

Lumasiran is een op RNA-interferentie (RNAi) gebaseerd geneesmiddel dat in 2020 werd goedgekeurd door zowel het EMA (Europees Geneesmiddelenbureau) als de FDA (US Food and Drug Administration) voor de specifieke behandeling van PH1 vanwege zijn vermogen om de oxalaatproductie te verminderen. De doeltreffendheid ervan voor het behoud van de nierfunctie op lange termijn wordt nog onderzocht.