Ziekte van Tay-Sachs

GM2-gangliosidose of de ziekte van Tay-Sachs is een van de bekendste autosomaal recessieve ziekten en behoort tot de groep van lysosomale opslagziekten. Deze aandoening wordt gekenmerkt door de accumulatie van GM2-gangliosiden (een soort lipide) als gevolg van een tekort aan het lysosomale enzym hexosaminidase-A.

De ziekte van Tay-Sachs wordt veroorzaakt door pathogene varianten in het HEXA-gen dat codeert voor hexosaminidase-A. Afhankelijk van hoe de variant het enzym en de resterende enzymactiviteit beïnvloedt, kunnen de symptomen meer of minder ernstig zijn. Defecten in hexosaminidase-A leiden ertoe dat gangliosiden van het GM2-type, die belangrijke moleculen zijn in de membranen van neuronen en essentieel zijn voor de neuronale ontwikkeling en functie, niet goed worden afgebroken in lysosomen en zich ophopen tot niveaus die toxisch zijn en uiteindelijk de ziekte veroorzaken.

De prevalentie van gangliosidose is 1 op 3.900 geboorten bij Asjkenazische Joden en 1 op 1.000.000 geboorten bij de algemene bevolking. Hoewel de incidentie van de ziekte zeer laag is, wordt geschat dat één op de 250 mensen drager is van een Tay-Sachs gerelateerde variant.

Er zijn drie varianten beschreven, afhankelijk van de leeftijd waarop de ziekte begint:

• De early-onset of infantiele vorm (enzymactiviteit 0-5%) is de ernstigste en heeft als belangrijkste symptomen grijze stof degeneratie beginnend tussen 3 en 6 maanden leeftijd met spierzwakte, prikkelbaarheid en verhoogde gevoeligheid voor zintuiglijke prikkels zoals auditieve prikkels. Het verschijnen van een kersenrode vlek in de macula van het oog kan een aanwijzing zijn voor de ziekte.
• Bij de juveniele vorm (enzymactiviteit 10-15%) is het begin van de ziekte tussen 2 en 6 jaar oud, met ataxie, gedragsstoornissen en een progressief verlies van intellectuele vermogens die uiteindelijk de overleving van de patiënten in gevaar brengen.
• De chronische vorm bij volwassenen (enzymactiviteit 10-15%) kan rond de leeftijd van 10 jaar beginnen, hoewel de aandoening vaak pas op volwassen leeftijd wordt gediagnosticeerd. Zij uit zich in spierzwakte in de onderste ledematen, atrofie, incoördinatie, tremor, dystonie en psychiatrische verschijnselen met cognitieve stoornissen.

Er bestaat geen effectieve behandeling voor de ziekte van Tay-Sachs; er worden geneesmiddelen gebruikt om de symptomen te verlichten, zoals anti-epileptica. Er worden momenteel meerdere strategieën ontwikkeld om de ziekte te behandelen, waaronder enzymvervangingstherapie, chaperontherapie, substraatreductietherapie, gentherapie en hematopoëtische stamcelvervangingstherapie.