Aminoglycosiden zijn veelgebruikte antibiotica met gerapporteerde significante bijwerkingen zoals nefrotoxiciteit, vestibulotoxiciteit en gehoorverlies. Sommige varianten in het MT-RNR1-gen worden in verband gebracht met een verhoogd risico op gehoorverlies door deze familie van geneesmiddelen, zodat het gebruik ervan bij dragers over het algemeen wordt afgeraden.
Aminoglycoside-antibiotica (Bijwerkingen)
Aminoglycosiden zijn een familie van antibiotica die veel gebruikt worden voor de behandeling van bacteriële infecties. Hun veiligheidsprofiel is goed bestudeerd, ze hebben een brede werkzaamheid aangetoond en kunnen gebruikt worden in combinatie met andere antibiotica zoals bèta-lactamines. Streptomycine was het eerste aminoglycoside-antibioticum dat in 1943 werd geïsoleerd en sindsdien is de klasse aanzienlijk uitgebreid met andere antibiotica zoals neomycine, gentamicine, tobramycine, amikacine, netilmicine, paromomycine, kanamycine, framycetine, dibekacine, sisomycine, isepamycine of plazomycine.
Deze antibiotica zijn vooral effectief tegen gramnegatieve bacteriën, hoewel ze ook actief zijn tegen grampositieve bacteriën. Gramnegatieve bacteriën die behandeld worden met aminoglycosiden zijn onder andere: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca, Enterobacter cloacae, Enterobacter aerogenes, Providencia spp, Proteus spp, Morganella spp, Serratia spp, Yersinia pestis en Francisella tularensis. Gram-positieve bacteriën die behandeld worden met aminoglycosiden zijn onder andere: Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa en Acinetobacter baumannii.
In hoge doses of bij langdurige behandeling kunnen aminoglycosiden aanzienlijke bijwerkingen hebben en daarom wordt het gebruik ervan meestal beperkt tot de behandeling van ernstige infecties zoals longontsteking of septikemie. Ze kunnen oraal, topisch, oogheelkundig en parenteraal worden toegediend, waarbij de laatste het meest effectief is.
De belangrijkste bijwerkingen van deze antibiotica zijn nefrotoxiciteit, ototoxiciteit, neurotoxiciteit en neuromusculaire blokkade, die vaker voorkomen bij oudere mensen of bij langdurige behandeling. Ototoxiciteit is meestal reversibel, hoewel er gevallen van permanente doofheid zijn die geassocieerd worden met de aanwezigheid van mutaties in het MT-RNR1-gen van het mitochondriaal DNA, aanwezig bij 1-5% van de bevolking. De identificatie van deze varianten is van groot nut bij het voorkomen van aminoglycoside-geïnduceerde ototoxiciteit. Bij deze personen moet het gebruik van deze familie van aminoglycosiden worden beperkt tot situaties waarin het voordeel opweegt tegen het risico.
Geanalyseerde genen
12S RNA (MTRNR1)
Bibliografie
Dean L, Kane M.Gentamicin Therapy and MT-RNR1 Genotype. 2015 Apr 29 [updated 2022 Sep 22]. In: Pratt VM, Scott SA, Pirmohamed M, Esquivel B, Kattman BL, Malheiro AJ, editors. Medical Genetics Summaries [Internet]. Bethesda (MD): National Center for Biotechnology Information (US); 2012–.
Gao Z, Chen Y, Guan MX. Mitochondrial DNA mutations associated with aminoglycoside induced ototoxicity. J Otol. 2017 Mar;12(1):1-8.
McDermott JH, Mahaveer A, James RA, et al. Rapid Point-of-Care Genotyping to Avoid Aminoglycoside-Induced Ototoxicity in Neonatal Intensive Care. JAMA Pediatr. 2022 May 1;176(5):486-492.
McDermott JH et al. Clinical Pharmacogenetics Implementation Consortium Guideline for the Use of Aminoglycosides Based on MT-RNR1 Genotype. CPIC guideline. May 2021.
Prezant TR, Agapian JV, Bohlman MC, Bu X, et al. Mitochondrial ribosomal RNA mutation associated with both antibiotic-induced and non-syndromic deafness. Nat Genet. 1993 Jul;4(3):289-94.
Rivetti S, Romano A, Mastrangelo S, et al. Aminoglycosides-Related Ototoxicity: Mechanisms, Risk Factors, and Prevention in Pediatric Patients. Pharmaceuticals (Basel). 2023 Sep 25;16(10):1353.
