Tacrolimus (dosering)

Tacrolimus (ook FK-506 of Fujimycine) is een immunosuppressivum dat vooral na allogene transplantaties wordt gebruikt om de activiteit van het immuunsysteem te verminderen en zo het risico op afstoting te verkleinen.

ACTIEMECHANISME

Immunosuppressivum uit de groep van de calcineurineremmers. Het werkingsmechanisme is gebaseerd op de remming van de activering van T-lymfocyten door binding aan het intracellulaire eiwit FKBP12, waardoor een complex wordt gevormd dat calcineurine competitief remt. Tacrolimus remt aldus de vorming van cytotoxische lymfocyten, die de hoofdverantwoordelijke zijn voor de afstoting van het implantaat. Het remt de activering van T-cellen en de proliferatie van B-lymfocyten die afhankelijk zijn van helper-T-cellen, alsmede de vorming van lymfokinen door de transcriptie van een specifieke groep lymfokinegenen (zoals interleukines 2, 3 en interferon-γ te verhinderen en de expressie van de interleukine-2-receptor te verhinderen).

CONTRAINDICATIES

Tacrolimus is gecontra-indiceerd bij patiënten met bekende overgevoeligheid voor tacrolimus, voor andere macroliden of voor een van de hulpstoffen (risico op anafylaxie bij intraveneuze toediening vanwege het gehalte aan gehydrogeneerde en polyoxyethyleengelegeerde ricinusolie). Het kan lactose bevatten en daarom te vermijden bij erfelijke intolerantie voor galactose of glucosa/ galactose malabsorptie.

ACTIVITEITEN

Tijdens de eerste periode na de transplantatie moeten de volgende controles worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische en visuele status, nuchtere bloedglucosespiegels, elektrolytenspiegels (met name kalium), lever- en nierfunctietests, hematologische parameters , stollingswaarden en plasma-eiwitbepaling. Overweeg bij klinisch significante afwijkingen de dosis van het immunosuppressivum aan te passen.

Tijdens diarree-episoden moet de tacrolimusconcentratie extra worden gecontroleerd.

Tacrolimus is een langzaam klarend geneesmiddel: het kan enkele dagen duren voordat aanpassingen van de dosis in de bloedspiegels tot uiting komen.

Risico op ventriculaire hypertrofie of hypertrofie van het septum voornamelijk bij kinderen met tacrolimusconcentraties in het bloed die hoger zijn dan de aanbevolen maximumwaarden. Het risico op deze klinische aandoeningen is verhoogd in geval van eerdere cardiale pathologie, gebruik van corticosteroïden, hypertensie, nier- of leverfunctiestoornissen, infecties, vloeistofoverbelasting en oedeem. Patiënten met een hoog risico moeten voor en na de transplantatie worden gecontroleerd aan de hand van een ECG en in geval van veranderingen moet de dosis worden verlaagd of moet het immunosuppressieve middel worden gewijzigd.

Gebruik van tacrolimus verhoogt het risico op opportunistische infecties en de mogelijke ontwikkeling van lymfoproliferatieve aandoeningen die in verband worden gebracht met infectie met het Epstein Barr-virus, vooral bij zeer kleine kinderen (jonger dan 2 jaar), die seronegatief zijn voor EBV-VCA.

Wegens het risico op maligne veranderingen van de huid moet blootstelling aan zonlicht en UV-stralen tijdens de behandeling worden beperkt.

BIJWERKINGEN

Cardiale aandoeningen: ischemische veranderingen van de kransslagaders, tachycardie.

Stoornissen van bloed- en lymfestelsel: anemie, leukopenie, trombocytopenie, leukocytose, abnormaal rode-celonderzoek.

Stoornissen van het zenuwstelsel: tremor, hoofdpijn, convulsies, bewustzijnsveranderingen, paresthesieën en dysesthesieën, perifere neuropathieën, duizeligheid, moeilijkheden met schrijven.

Oogaandoeningen: wazig zien, fotofobie, oogafwijkingen.

Oor- en labyrintaandoeningen: oorsuizen.

Respiratoire, thoracale en mediastinale aandoeningen: dyspneu, veranderingen aan het longparenchym, pleurale effusie, faryngitis, verkoudheid, verstopte neus en ontstekingen.

Gastro-intestinale aandoeningen: diarree, misselijkheid, gastro-intestinale ontstekingsstoornissen, perforatie en gastro-intestinale zweren, gastro-intestinale bloedingen, stomatitis en zweren, ascites, braken, gastro-intestinale en abdominale pijn, constipatie, gastro-intestinale tekenen en symptomen

Nier- en urinewegaandoeningen: nierinsufficiëntie, oligurie, nierbuisnecrose, toxische nefropathie.

Stoornissen van huid en onderhuids weefsel: jeuk, huiduitslag, alopecia, acne, toegenomen zweten, branderigheid en jeuk.

FARAMACOLOGISCHE INTERACTIES

• Antaciden: niet toedienen binnen 2 uur voor of na inname van tacrolimus.
• Ciclosporine kan mogelijk het CYP3A4-gemedieerde metabolisme van tacrolimus remmen: De halfwaardetijd van cyclosporine wordt verlengd wanneer het gelijktijdig met tacrolimus wordt toegediend en additieve/synergetische nefrotoxische effecten kunnen optreden. De combinatie van ciclosporine en tacrolimus wordt niet aanbevolen en er moet voorzichtigheid worden betracht bij de toediening van tacrolimus aan patiënten die eerder met ciclosporine zijn behandeld.
• Tacrolimus kan interageren met antischimmelmiddelen (zoals ketoconazol, fluconazol, itraconazol en voriconazol), het macrolide-antibioticum erytromycine of HIV-proteaseremmers.
• Mogelijke remmers van het tacrolimusmetabolisme zijn: bromocriptine, cortison, dapson, ergotamine, gestodeen, lidocaïne, mefenytoïne, miconazol, midazolam, nilvadipine, norethisteron, kinidine, tamoxifen, troleandomycine.
• vermijd hoge kaliuminname of kaliumsparende diuretica.
• Vaccins kunnen minder effectief zijn tijdens de behandeling met tacrolimus. Het gebruik van verzwakte levende vaccins tijdens de inname van tacrolimus moet worden vermeden.

BRANDNAMEN

• Advagraf ®
• Modigraf ®
• Prograf ®
• Tacni ®
• Tartrime ®