CCR5Delta32 en gevoeligheid voor HIV-infectie

CCR5 fungeert als een belangrijke co-receptor die door HIV wordt gebruikt voor cellulaire toegang tot TCD4+ lymfocyten. De aanwezigheid van een natuurlijke deletie van 32 basenparen in het CCR5-gen, bekend als CCR5Delta32, produceert een afgeknotte receptor die niet tot expressie komt op het oppervlak van lymfocyten, waardoor virale toegang wordt voorkomen en resistentie tegen infectie wordt verleend.

Het hiv-virus blijft een van de grootste mondiale volksgezondheidsproblemen, met 1,5 miljoen nieuw gediagnosticeerde personen in 2020 en een sterftecijfer van 680000 in datzelfde jaar, ondanks verbeteringen in de overdrachtsmaatregelen en de kennis van de hiv-biologie. HIV dringt binnen en vernietigt TCD4+ (ook Th genoemd) lymfocyten en in mindere mate andere cellen van het immuunsysteem. Na verloop van tijd leidt de infectie tot falen van het immuunsysteem, waardoor opportunistische infecties en levensbedreigende vormen van kanker kunnen ontstaan, in de vorm van de ziekte die bekend staat als het Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS).

Om Th-lymfocyten binnen te dringen, kan HIV-1 (de meest voorkomende) gebruik maken van de co-receptoren CCR5, CXCR4, of beide. De hoeveelheid CCR5 op het oppervlak van CD4+ T-cellen is echter een belangrijke regulator van cellulaire onaantastbaarheid, en een kritieke determinant van ziekteprogressie. CCR5 is een receptor voor chemokines, moleculen die verantwoordelijk zijn voor het aantrekken van andere celtypes naar bepaalde delen van het lichaam, en die vooral betrokken zijn bij immuunbewaking en ontstekingsreacties.

De expressie van de CCR5 co-receptor op het celoppervlak kan worden verhinderd door een natuurlijke genetische variant bestaande uit een deletie van 32 basenparen. Deze variant genereert een niet-functionele entry co-receptor voor HIV die geen fusie bevordert tussen het virus en het membraan van de doelcel, waardoor infectie en pathogenese worden voorkomen. Dragers van twee kopieën (1% van de Europeanen) zijn in hoge mate beschermd tegen infectie, hoewel dit niet volledig is, aangezien bij deze personen zeldzame gevallen van infectie zijn gemeld. Dragers van één kopie van deze variant lijken geassocieerd te zijn met een verminderde virale belasting, een trager verlies van lymfocyten en dus een vertraagde progressie naar AIDS. Bovendien zouden zij een betere virologische respons op antiretrovirale therapie vertonen.

CCR5Delta32 wordt voornamelijk waargenomen in Europese populaties (10%), vooral in het noorden, zoals Finland en Rusland (16%), IJsland (15%), Zweden (14%), Denemarken (13%), Noord-Frankrijk (14%) of Noorwegen (10%), terwijl het een lagere incidentie heeft in het zuiden en het Middellandse-Zeegebied, zoals Spanje (7%), Italië (5% 6%), Portugal (5,2%) of Sardinië (4%). Het is ook waargenomen bij andere populaties van Europese afkomst in verband met migratiebewegingen in Zuid-Afrika (13%) of Chili (12%), evenals bij Afro-Amerikanen, hoewel met een lage incidentie (2%) en bij sommige Joodse populaties, vooral Asjkenazische (11-20%). Het komt vrijwel niet voor bij Afrikanen ten zuiden van de Sahara, Aziaten en inheemse Amerikanen.